Misvormde eiwitten vormen bij diverse hersenziektes plaques met een specifieke kink (afb: NeuroPhage Pharmaceuticals)

Een virus dat in het riool werd gevonden produceert een stof die eiwitklonteringen in hersens aanvat, zoals die voorkomen in de ziekte van Alzheimer, van Parkinson en van Creutzfeldt-Jakob. Bij muizen werden de met die ziektes geassocieerde plaques afgebroken, waardoor het geheugen en de cognitieve vaardigheden, duur woord voor een muisje, verbeterden. Op basis van veelbelovende proeven bij ratten en apen wil de ontwikkelaar, het bedrijf NeuroPhage Pharmaceuticals, beginnen met klinische proeven, wellicht al volgend jaar.

Het middel, het gen 3-eiwit, is afkomstig van een bacteriofaag, een virus dat het gemunt heeft op bacteriën. Het virus, M!13 gedoopt, is 50 jaar geleden in een riool in Duitsland ontdekt. Het wordt gebruikt om de medische potentie van antilichamen te bepalen. Het speciale vermogen om plaques af te breken is bij toeval ontdekt. “Een totale verrassing”, zegt Richard Fisher, hoofd onderzoek bij NeuroPhage Pharmaceuticals.
De stof, aangeduid met g3p, herkent de diverse eiwitklonteringen die eigen zijn aan de ziektes (zie afb). De klonteringen bestaan uit misvormde eiwitten die gaandeweg taaie plaques vormen die tot de dood van zenuwcellen leiden en de patiënt beroven van zijn geheugen en andere geestelijke vermogens. De misvormde eiwitten hebben een ding gemeen: een kink, die bekend staat als de canonische amyloïde vouw en het schijnt dat de virale verbinding daar op aanslaat. Dat gebeurt zowel bij de beta-amyloïde- en tau-eiwitplaques bij Alzheimer als bij de klonteringen van alfa-synucleïne-eiwit bij de ziekte van Parkinson, als bij labmonsters van misvormd transthyretine, het eiwit dat geassocieerd is met de ziekte van Creuzfeldt-Jakob. Het,(potentiële) medicijn bestaat uit het bewuste eiwit dat de kink in het eiwit moet herkennen en een antilichaam dat voor de schoonmaak zorg moet dragen. Omdat de juist gevormde eiwitten de beruchte kink niet hebben, zou g3p (plus antilichaam) geen effect hebben op normaal functionerende pendanten van die eiwitten.

Zoals te doen gebruikelijk is er nog een lange weg te gaan voordat er sprake kan zijn van een functioneel medicijn. Er is als eens vaker hoera geroepen, maar telkens bleken de ‘doorbraakmedicijnen’ niet bij mensen te werken. Een deel van het probleem is of de plaques de oorzaak of het gevolg van de hersenziektes zijn. Ook is van belang of vermindering van de klonteringen leidt tot mindere afsterving van hersencellen. “Het is te vroeg om te zeggen dat de cognitieve verbeteringen bij muizen effect heeft op mensen met dementie”, zegt Simon Ridley van Alzeimer’s Research in het Verenigd Koninkrijk. Waarschijnlijk zal het middel eerst beproefd worden bij mensen met een beginnende Alzheimer, waarbij zich al amyloïde- en tau-plaques hebben gevormd. De hoop is dat g3p+ de voortgang van de ziekte vertraagt. Vervolgens zal klinisch onderzoek gedaan worden naar de effecten bij Parkinson en mogelijk ook bij andere hersenziektes waarbij zich eiwitklonteringen voordoen.

Bron: New Scientist