Een door kanker aangetaste Tasmaanse duivel

Mijn vader dacht dat kanker besmettelijk was. Hij had te vaak gezien in een huwelijk, zei hij, dat zowel de man als de vrouw kanker kreeg. Wij, zijn kinderen, vonden dat onzin, maar het lijkt er op dat bij sommige dieren, zoals mosselen en honden, kanker wel degelijk besmettelijk kan zijn. Bij mensen zou dat nog niet geconstateerd zijn. Waarom wel bij mosselen, honden en buideldieren en niet bij mensen , vraag je je dan af.

Michael Metzger en medeonderzoekers van de Columbia-universiteit (VS) onderzochten drie schelpdiersoorten: de mosselsoortMytilus trosullus, de kokkel (Cerastoderma edule) en de gouden tapijtmossel (Polititapes aureus).
De kanker kan ook overspringen op een andere diersoort. Het onderzoek van Metzger c.s. toonde nog maar weer eens de opmerkelijke ‘vitaliteit’ van kankercellen en hun drang zich te verspreiden.
Kanker openbaart zich bij schelpdieren door grote, veranderde cellen. Hemolymfe, een mengsel van bloedcellen en lymfevloeistof, dikt zich in en wordt ondoorzichtig en het overige weefsel wordt ‘overgenomen’ door kankercellen.
De onderzoekers verzamelden de schelpdieren in verschillende zeegebieden rond Canada en Spanje en bekeken of ze ziek waren of niet. Vervolgens werd het genoom van de gezonde cellen en van de kankercellen geanalyseerd. Daarbij constateerden ze verschillen. In tumoren vonden ze dezelfde genetische kenmerken. Dat zou betekenen dat kanker bij die schelpdieren overdraagbaar is.

Bij de gouden tapijtmossel vonden de onderzoekers in kankercellen de genetische signatuur van een andere mosselsoort, de gewone tapijtschelp (Venerupis corrugata), terwijl bij die soort in de natuur nog geen kanker was aangetoond. Wellicht had die schelpdiersoort in de loop van de evolutie een manier gevonden om kanker te bestrijden en dat erfelijke materiaal met een andere soort uitgewisseld (hoe?). Volgens de onderzoekers is besmettelijke kanker een wijd verbreid fenomeen bij zeedieren. Over het algemeen beperkt een tumor zich tot een soort en is overdraging op een andere soort een uitzondering, althans voor zover bekend.

Kankerbesmetting

Alles bij elkaar zijn er nu acht kankersoorten bekend waarbij kankerbesmetting voorkomt: een bij honden, twee bij de Tasmaanse duivel, een buideldier, en vijf bij vier mosselsoorten. Dat kankercellen zich kunnen ontwikkelen tot besmettingshaarden werpt de vraag op wat dat voor mensen betekent.
Tot nu is slechts in enkele gevallen kankerbesmetting bij mensen geconstateerd, maar dan ging het om orgaantransplantatie of ook wel zwangerschap. Die ‘besmetting’ ging nooit verder dan de twee betroffenen. Het kankerrisico is het noodlot van veelcelligen organismen en waarom zou kanker onderscheid maken tussen individuen of soorten?, schrijft Elizabeth Murchison van de universiteit van Cambridge in een commentaar op het Nature-artikel van Metzger c.s.

Bron: der Spiegel