De regenwouden in de tropen gelden als afvangers van grote hoeveelheden van het broeikasgas kooldioxide. Uit satellietmetingen komt echter een heel ander beeld. Uit waarnemingen in 2015 en 2016 blijkt dat die regenwouden in per saldo geen kooldioxide opnemen maar die juist uitstoten. Vooral tropisch Afrika is kooldioxideproducent geworden. Onderzoekers rond Paul Palmer van de universiteit van Edinburgh breken zich nu het hoofd  over hoe dat komt. Wellicht ligt die ‘verkeerde balans’ aan een veranderd landgebruik.
Tropische ecosystemen zijn de productiefste ter wereld. Planten nemen daar gigantische hoeveelheden CO₂ op en leggen zo koolstof vast. De tropen beslaan eenderde van het landoppervlak en herbergen eenderde van de rond driemiljard bomen op aarde. “Toch is nog een grote onzekerheid over de koolstofkringloop in tropische ecosystemen”, stellen de onderzoekers, “en die veroorzaakt vervolgens weer een grote onzekerheid over de prognose van de klimaatverandering.”
Tot nu toe gaven metingen aan dat de tropen alles bijeen een negatieve CO₂-balans hebben: ze nemen meer op dan ze afgeven. Palmer en de zijnen hebben die conclusie getoetst aan twee onafhankelijk meetsatellietsystemen: het Japanse GOSAT en OCO-2 van de NASA. Beide hadden de kooldioxideconcentraties vlak boven de verschillende tropische gebieden gemeten. Van 2015 en 2016 waren er gegevens van beide systemen beschikbaar. Met hulp van andere (satelliet)gegevens over vegetatieontwikkeling, fotosyntheseactiviteit, een model van de koolstofstromen en branden konden de onderzoekers van verschillende tropenstreken berekenen hoe de koolstofbalans was.

Afrika

De uitkomsten, het is al verklapt, waren verrassend. “Uit onze analyse kwam dat de terrestrische tropen in 2015 1,03 miljard kilo en in 2016 1,6 miljard kilo meer koolstof hebben uitgestoten dan opgenomen”, schrijven de onderzoekers. Dat bleek niet voor alle tropengebieden te gelden. Zuid-Amerika, tropisch Azië en Australië hadden nog een kleine negatieve koolstofbalans. Heel anders was het in Afrika. Dat continent zorgde met een positieve koolstofbalans van 1,25 miljard kilo voor een belangrijk deel van het overschot.
“De grootste seizoensopname van koolstof vindt in het Kongobekken plaats, zoals verwacht”, meldden de wetenschappers. Die regenwouden absorberen nog steeds meer dan ze afgeven. “De grootste uitstoot vonden we”, gaan de onderzoekers verder, “in het westen van Ethiopië en in het westen van tropisch Afrika.”

Het was mogelijk dat branden daar mede de oorzaak van waren, maar de branden kunnen niet alle uitstoot verklaren. De onderzoekers vermoeden dat veranderingen in het landgebruik er ook mee te maken hebben. Sedert 2002 zijn in Ethiopië en Westelijk tropisch Afrika verschillende droogteperiodes geweest. Samen met bodemuitputting leidt dat tot een sterke achteruitgang van vegetatie en bodem waardoor die gebieden van koolstofafvangers koolstofuitstoters worden.
Voorlopig is dat speculatie. Ook is niet duidelijk of die verandering voorbijgaand is of dat die nog voortduurt. Dat vergt meer onderzoek, maar wel duidelijk is dat de tropen als koolstofput minder stabiel en betrouwbaar zijn dan tot nu toe aangenomen. Toch maar geen bomen planten dan?

Bron: bdw