Het is, ook voor deskundigen, vaak volstrekt onduidelijk hoe ki tot zijn uitkomsten komt (afb: univ. van Surrey)

Onderzoekers van Helmholtzcentrum in München hebben kunstmatige intelligentie ontwikkeld die menselijk gedrag met verbluffende precisie zou nabootsen. Het taalmodel ‘Centaur’ is ‘onderwezen’ met meer dan tien miljoen beslissingen uit psychologische experimenten. Het zou beslissingen nemen op een manier die vergelijkbaar is met die van echte mensen. Dat lijkt mi(=as) heel aannemelijk, aangezien die beslissingen door mensen genomen zijn en het ki-systeem zich conformeert aan die menselijke logica. Ook buiten mijzelf heerst er twijfel over de ‘menselijkheid van ‘Centaur’.
De psychologie droomt er al lang van om menselijk denken in al zijn diversiteit te verklaren. Eerdere psychologische modellen konden echter ofwel begrijpelijk verklaren hoe mensen denken, ofwel met hoge nauwkeurigheid voorspellen hoe ze zich gedragen. Beide tegelijk doen werd voorheen bijna onmogelijk geacht.
Onderzoekers onder leiding van Marcel Binz en Eric Schulz, beiden verbonden aan het ki-centrum van Helmholtz München, hebben nu een model ontwikkeld dat beide combineert: Centaur is wijs gemaakt met behulp van de speciaal samengestelde gegevensverzameling Psych-101. Die bevat meer dan tienmiljoen individuele beslissingen uit 160 gedragsexperimenten.

Het bijzondere aan Centaur is dat het menselijk gedrag niet alleen kan voorspellen in bekende taken, maar ook in nieuwe, nog nooit eerder geziene situaties. Het herkent typische besluitvormingsstrategieën, reageert flexibel op contextveranderingen en voorspelt zelfs reactietijden met verbluffende precisie. “We hebben een middel ontwikkeld waarmee we menselijk gedrag kunnen voorspellen in elke taalkundig beschreven situatie, als een virtueel experimenteel laboratorium”, stelt Binz.

De mogelijke toepassingen variëren van de analyse van klassieke psychologische experimenten tot de simulatie van individuele besluitvormingsprocessen in een klinische gevallen, zoals depressies of angststoornissen. Het model opent nieuwe perspectieven, met name voor gezondheidsonderzoek, bijvoorbeeld, om te begrijpen hoe mensen met verschillende psychologische stressoren beslissingen nemen. Daartoe zal de gegevensverzameling in de toekomst ook demografische en psychologische kenmerken bevatten.

Innerlijke werking

In een vervolgonderzoek willen de onderzoekers dieper ingaan op de ‘innerlijke werking’ van Centaur: welke patronen in het model representeren bepaalde besluitvormingsprocessen? Kan dat gebruikt worden om te bepalen hoe mensen informatie verwerken of hoe denkstrategieën verschillen tussen gezonde en zieke personen?
Daarvan zijn Binz & co overtuigd. “Zulke modellen zullen ons begrip van menselijk denken fundamenteel vergroten, als we hun mogelijkheden verantwoord gebruiken”, stellen ze.

Twijfels

In het veld klinken twijfels. Jeffrey Bowers, cognitiewetenschapper aan de universiteit van Bristol, vindt het model ‘absurd’. Hij en zijn collega’s hebben Centaur getest, toen de Binz c.s. de eerste versie van het artikel publiceerden.
Ze ontdekten beslist onmenselijk gedrag. In tests van het kortetermijngeheugen kon het model tot 256 cijfers onthouden, terwijl mensen er normaal gesproken ongeveer zeven kunnen onthouden. In een test van de reactietijd kon het model worden aangezet om te reageren in onmenselijke supertijden van 1 ms, aldus Bowers. Dit betekent dat het model niet kan generaliseren voorbij het onderwezene.
Belangrijker is dat Centaur niets kan verklaren over menselijke cognitie. Net zoals een analoge en digitale klok het met elkaar eens kunnen zijn over de tijd, maar sterk verschillende interne processen hebben, kan Centaur mensachtige resultaten geven, maar vertrouwt hij op mechanismen die totaal niet lijken op die van het menselijk brein, stelt Bowers.

Ook anderen zijn sceptisch over de conclusies van de onderzoekers, maar volgens Science zouden veel computationele neurowetenschappers ‘voorzichtig enthousiast’ zijn en verwachten die dat de gegevensverzameling en het taalmodel op den duur hun waarde zullen bewijzen.

Bronnen: idw-online.de, Science