Er zijn veel ideeën om de wereldwijde vervuiling met kunststoffen aan te pakken. Onderzoek in Noorwegen zou hebben aangetoond dat maar weinig van die ideeën hout snijden. De consumptie- en (dus) productie-patronen zullen drastisch moeten veranderen, willen we een begin maken van een oplossing, stellen de onderzoeksters van de Noorse Universiteit voor wetenschap en technologie en de Leuphana-universiteit in Duitsland.
Elk jaar belanden er miljoenen tonnen kunststofafval in de oceanen. Het is een ernstig en snel groeiend milieuprobleem. “De oplossingen die we vandaag de dag hebben, hebben vooral betrekking op het opruimen van het afval. We sorteren, recycleren en verzamelen kunststofafval op het strand. Hoe zit het met benaderingen die de manier waarop we polymeren produceren en consumeren compleet veranderen?”, zegt psychologe en promovenda Natalya Amirova.
“Kunststofafval in zee vormt een enorm probleem voor het mariene ecosysteem. Tot nu toe ontbreken goede oplossingen om deze stroom te stoppen”, zegt projectcoördinator Siv Marina Flø Grimstad, universitair hoofddocent aan de NTNU .
Om de maatschappij te helpen bij de overgang naar kunststofafvalvrije oceanen, onderzochten de onderzoeksters benaderingen die verband houden met economie, technologie en psychologie. Amirova’s aanpak is gebaseerd op een holistische en psychologische benadering bij het bekijken van de lange lijst maatregelen die de afgelopen decennia in Noorwegen zijn geïmplementeerd. “Die vervuiling is een complex maatschappelijk probleem. Daarom zoeken we naar manieren om het systeem zelf te veranderen. We zoeken naar maatregelen die onze manier van denken volledig kunnen veranderen, of we nu producent, politicus of consument zijn.” De onderzoeksters bekeken 52 Noorse maatregelen, waarvan de oudste uit de jaren ’80 stamt.

Het gaat om praktische maatregelen zoals jaarlijkse strandopruimacties, het verzamelen van oude visnetten van de zeebodem, het verwijderen van microkunststofdeeltjes uit afvalwater en het gebruik van afbreekbare polymeren in visgerei. Daarnaast hebben ze ook gekeken naar overkoepelende benaderingen zoals voorlichtingscampagnes, bronsortering en webdiensten die verloren visgerei in zee in kaart brengen.
De meeste benaderingen zijn gebaseerd op kringlopen, het schoonmaken van stranden, het verwijderen van microkunstofdeeltjes en het gebruik van alternatieve materialen, zonder de daadwerkelijke oorzaak van de vervuiling aan te pakken. Kortom: het gaat om opruimen en kringlopen.

Slechts drie

Slechts drie van de meer dan vijftig maatregelen die onderzoeksters bekeken zouden ingrijpende veranderingen teweegbrengen:
– Het gemeentelijke netwerk KIMO (de Internationale Organisatie van Lokale Overheden)
– De overheidsstrategie voor een kringloopeconomie
– International Ocean Panel
De rode draad in deze maatregelen is dat ze waarden benadrukken die het milieu, het menselijk welzijn en de gemeenschap centraal stellen. Tegelijkertijd zagen Amirova en haar collega’s enkele duidelijke beperkingen in deze benaderingen. Alle drie missen gedefinieerde doelen en termijnen, waardoor het moeilijk is te beoordelen of ze enige invloed hebben op het probleem.
Amirova: “Het Ocean Panel en de strategie van de overheid voor een groene kringloopeconomie worden ook gekenmerkt door externe waarden, dat wil zeggen waarden die worden gemotiveerd door beloningen, erkenning of doelen buiten de activiteit zelf, waarbij economische welvaart voorrang krijgt boven de gezondheid van de oceanen.”
“Maatschappelijke materialistische waarden omvatten financieel succes, status en economische groei en dergelijke. Aan de andere kant van het waardenspectrum hebben we intrinsieke waarden, zoals sociale gelijkheid, milieu- en menselijke gezondheid en welzijn, kunst en creativiteit.”

“Onderzoek toont aan dat als we meer worden blootgesteld aan materialistische waarden, we geneigd zijn om gedrag en beslissingen te kiezen die met die waarden worden geassocieerd, terwijl we tegelijkertijd afzien van gedrag dat de maatschappij en het milieu ten goede komt. De Amerikaanse psycholoog Tim Kasser en zijn werk over sociale verandering stellen dat die aanpak niet zal werken”, zegt de onderzoekster.
“Kasser zegt dat maatschappelijke veranderingen alleen kunnen plaatsvinden wanneer besluitvormers op verschillende niveaus van de samenleving worden blootgesteld aan en handelen in overeenstemming met pro-sociale en pro-ecologische waarden, in plaats van materialistische waarden en doelen.”

Sociale media

“Tegenwoordig bepalen sociale media, met name nieuws en advertenties, hoe we ons dagelijks gedragen. Dit geldt ook voor hoe we naar de zee kijken,” zegt Amirova. “Een nieuwsbericht dat de oceaan beschrijft als de zevende grootste economie ter wereld, geeft ons een materialistische kijk op de oceaan, maar de oceaan draait niet alleen om geld. Die draagt ​​ook bij aan onze fysieke en mentale gezondheid. Er zijn sociale en ecologische waarden verbonden aan de oceaan. Bij het nemen van beslissingen moeten we dit in gedachten houden en de oceaan niet uitsluitend als een product beschouwen.”

De onderzoeksters vinden dat de economie moet worden vervangen als indicator voor vooruitgang en in plaats waarvan de toestand van de oceaangezondheid moet komen. “Dit zou autoriteiten in staat stellen om maatregelen te beoordelen op basis van waterkwaliteit, biodiversiteit en andere indicatoren, in plaats van prioriteit te geven aan economische indicatoren”, aldus Amirova.
De onderzoeksters stellen ook voor om duidelijke doelen en tijdlijnen vast te stellen voor het verminderen van plastic afval vroeg in de plasticwaardeketen, evenals meer steun voor initiatieven van onderop en kleinschalige bedrijven die zich inzetten om plasticproductie en -gebruik te vermijden of te verminderen.
“Door bijvoorbeeld lokale initiatieven en kleine bedrijven met een ‘nul-afval’-profiel te ondersteunen, kun je hun aanwezigheid ten opzichte van de grote bedrijven vergroten. Dit kan niet alleen het plasticverbruik verminderen, maar ook lokale gemeenschappen ondersteunen”, zegt Amirova. Het zou al heel erg helpen als we geen kunststoffen meer gebruiken voor wegwerpartikelen (en eigenlijk ook geen wegwerpartikelen meer maken).

Bron: phys.org