Afbreekbaar is een betrekkelijk begrip (afb: univ. van Plymouth)
Mensen zijn vrij hardleers. Sedert de ontdekking van gigantisch hoeveelheden kunststofafval in de oceanen is men hier en daar heel mondjesmaat bezig te snijden in de bron, de overmaat aan (wegwerp)artikelen van kunststof wat terug te dringen, met als vreemde eerste slachtoffer’ de drinkrietjes. Al jaren wordt de oplossing van het kunststofafval gezien in afbreekbare polymeren. Onzin natuurlijk, maar nu hebben echte onderzoekers de onzin van die ‘oplossing’ ook aannemelijk gemaakt. Na drie jaar verblijf in de bodem of in zeewater bleken tasjes van afbreekbare kunststof nog sterk genoeg om ruim twee kilo bagage te dragen zonder te scheuren.
Laat ik om te beginnen eens een lans breken voor kunststoffen, stoffen die bestaan uit synthetische polymeren (vreemd genoeg in Nederland vaak plastics genoemd). Van polymeren kun je geweldige materialen en producten maken. Probleem is alleen dat kunststoffen voor de verkeerde toepassingen worden gebruikt. Kunststoffen zijn duurzaam (in de zin dat ze lang meegaan) maar ze worden vaak gebruikt voor wegwerpartikelen, voor verpakkingsmateriaal.
Dat is natuurlijk heel dom. Daarbij komt de grenzeloze luiheid en/of onverschilligheid van mensen. Een boodschappentas? Flauwekul en als we met de hele familie gaan braaien dan nemen we wegwerpbordjes, -bekers en -bestek. In de loop der jaren zijn de grootwinkelbedrijven er in geslaagd nagenoeg het hele statiegeldsysteem in Nederland de nek om te draaien.
Kunststoffen zijn voor organisch materiaal zeldzaam duurzaam, maar ook gewone natuurproducten zoals worteltjes of broodkorsten houden het in de natuur vrij lang vol, soms zelfs jaren (uiteraard afhankelijk van de omstandigheden).
De onderzoekers bekeken naast de ouderwetse (‘niet-afbreekbare’) kunststof HDPE (hogedichtheidspolyetheen) ook biologisch afbreekbare kunststoffen, composteerbare kunststoffen en zuurstof (of oxo-)afbreekbare kunststoffen.
Composteerbaar betekent dat micro-organismen de biokunststoffen afbreken net zo als andere natuurlijke producten, die, zoals ik al zei, daar behoorlijk lang over kunnen doen. Bij biologisch afbreekbare kunststoffen gebeurt dat ook, maar aanzienlijk langzamer. Ik vraag me ook af wat het verschil is tussen composteerbaar en biologisch afbreekbaar (ik heb geen toegang tot de tekst van het artikel van de onderzoekers).
Dan heb je zuurstofafbreekbare kunststoffen. Die bevatten metaalionen die onder invloed van warmte en zuurstof oxideren, waardoor de kunststof in stukjes uiteenvalt. Overigens ken ik dit onderscheid niet. Die mikrodeeltjes breken niet verder af. Echt een oplossing (voor wat dan ook) kun je dat niet noemen terwijl je ook nog eens metaal verspilt. Binnen de EU wordt er dan ook naar gestreefd die vorm van ‘afbreekbare’ kunststoffen te verbieden.
Imogen Napper und Richard Thompson van de universiteit van Plymouth wilden uitzoeken wat er daadwerkelijk met die materialen gebeurt in verschillende omstandigheden. Voor hun onderzoek betrokken ze bij een plaatselijk detailhandel tasjes van diverse kunststoffen (polyetheen is het meest voorkomende materiaal). Een groot deel van die tasjes sneden ze in stukjes die ze aan netten vastmaakten en begroeven die netten in de grond of legden ze op de bodem van de zee. Ook werden hele tasjes aan allerlei omstandigheden blootgesteld. Na negen, achttien en 27 maanden haalden ze de netten weer ‘boven’ en bekeken de resultaten.
Afgebroken
Alle proefstrookjes waren ten laatste na achttien maanden afgebroken, ook polyetheen. Dat ging sneller als de stukjes kunststof waren blootgesteld aan de lucht (en dus ook warmte en uv-licht). Na achttien maanden was de composteerbare kunststof in zee verdwenen, maar niet in de bodem (ook niet na 27 maanden). Wel was de sterkte met 70% verminderd. Het tasje van composteerbare kunststof was het enige dat na drie jaar niets meer kon dragen. Tasjes van zuurstofafbreekbare, biologisch afbreekbare of ‘gewone’ HDPE konden na drie jaar in de grond te hebben gezeten of op de bodem van de zee te hebben gelegen nog 2,25 kg dragen.
De grote vraag is nu: Wat is biologisch afbreekbaar? Die zal eerst en vooral moeten worden beantwoord, maar belangrijker lijkt me om om het fenomeen wegwerpmateriaal te bannen (in ieder geval zo veel mogelijk). Het lijkt er in ieder geval op dat vele zogenaamd ‘afbreekbare’ kunststoffen geen enkel voordeel bieden boven de ouderwetse plastic HDPE-tasjes.
Bron: der Spiegel