Gedachtenlezer?

Al vele jaren wordt er in de VS met leugen-detectoren gewerkt, ook al is keer op keer bewezen dat die apparaten vrij waardeloos zijn. De Amerikanen zijn ook op zoek geweest naar een waarheidsserum, maar schijnen die pogingen te hebben opgegeven. De laatste tijd zijn onderzoekers bezig manieren te vinden om onze gedachten te peilen. Dat schijnt op heel primitieve manier al iets op te leveren. De Amerikaanse neurowetenschapper Jack Gallant wil  op dat spoor verder. Hij probeert met behulp van een kernspintomograaf achter de gedachten van mensen te komen. Veel praktisch nut zal zo’n systeem niet hebben, tenminste niet als we het over leugendetectoren en waarheidssera hebben. Gallant denkt dat het ooit zal lukken gedachten van mensen te lezen.
De Amerikaan sprak op het Falling Walls-congres in Berlijn, waar elk jaar op de dag van de val van de berlijnse muur een gerenommeerde onderzoekers over de ontwikkelingen in zijn/haar vakgebied spreken. Daar krijgen ze dan welgeteld 15 minuten voor. Een verslaggever van bdw ging daarom nog maar eens met hem praten.
Zou je alle gedachten kunnen lezen, ook de onbewuste?
Dan nu ook weer niet. Misschien wel die voorafgaand aan een bewuste handeling, maar waarschijnlijk niet alles wat de mens in zijn hoofd haalt. Herinneringen uit iemands verleden zullen waarschijnlijk alleen maar met zijn methode leesbaar zijn als een proefpersoon daar op dat moment aan denkt.

Zijn methode is vastgelegd in een computerprogramma. Gallant legt zijn proefpersonen in een tomograaf (mri-scanner) en meet de activiteit van de hersendelen. Daaruit berekent de computer de gedachten. Gallant heeft al een kleine duizend begrippen in zijn repertoire en van elk kent de computer (het programma) de overeenkomst met de andere. “Neem een stekelvarken. Dat heeft weinig met een aardappel van doen maar wel weer met een hond.” Een begrip is niet ergens in de hersens opgeslagen. De geur van het dier of het geluid dat dat maakt zullen op een andere plaatsen verwerkt worden. De computer moet het patroon herkennen om in te schatten waar iemand aan denkt. Daar achter te komen heeft meer te maken met het ‘ontcijferen’ van een cartoon dan van een scherpe foto, stelt de onderzoeker.

Ver verwijderd

Voorlopig komt Gallant nog niet in de buurt van een gedachtenlezer. De proefpersonen mogen zich in de tomograaf nauwelijks bewegen en de computer moet heel wat rekenwerk verrichten om in de buurt te komen van een begrip, maar het is natuurlijk handig om, voor het zover is, over die mogelijkheid al je gedachten te laten gaan. Gallant: “Mensen hebben het recht om geïnteresseerd, maar ook bezorgd te zijn.” Hij is niet uit op waarheidssera of leugendetectoren. Hij denkt eerder aan systemen om prothesen mee aan te sturen.

Al een aantal jaren wordt onderzocht of mensen kunnen leren de hersenactiviteit te sturen om, bijvoorbeeld, chronische pijn te onderdrukken. Met de tomograaf kunnen dan de actieve hersendelen worden ‘opgediept’ en dan kan gekeken worden bij welke gedachte die (pijn)activiteit daalt. “Tot nu toe is dat niet erg overtuigend. Het is nog steeds de vraag of dat kan.”

Bron: bdw