De Amerikaanse regering gebruikt al jaren droons om mensen zonder enige vorm van rechtspraak terecht te stellen.

De slachtoffers van de moordpartijen worden aangedragen door de CIA en de president van Amerika hoeft alleen maar zijn fiat te geven. Al jaren vermoordt Amerika mensen in den vreemde met behulp van droons zonder dat de terdoodveroordeelden ook maar enige vorm van recht wordt gegund. Amerika beroept zich daarbij op het ‘oorlogsrecht’. Het land is immers ‘in oorlog’ met de terrorist. Dat is op zijn minst dubieus, maar het vreemde is dat er weinig protest te horen is. Die stilte intrigeerde Elisabeth Schweiger, internationaal rechtsonderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze maakte zich er zorgen over, staat in een persbericht van de RUG, maar ook in het internationale discours doet iedereen of zijnhaar neus bloedt.

Honderden Pakistaanse burgers stierven de laatste twee decennia door Amerikaanse droons. Het was weliswaar de bedoeling om Al Qaida-activisiten en andere terroristen te treffen, maar dat daarbij onschuldige slachtoffers vielen werd of niet erkend (“Ook terroristen.”) of gezien als (aanvaardbare) bijkomende schade. Dan hebben we het nog niet eens over de schuld of onschuld van de doelwitten: de terroristen.
Ook in Afghanistan moeten mensen voor hun leven vrezen wanneer droons boven hun hoofden verschijnen. 90% van de sterfgevallen tijdens die bombardementen zijn immers mensen die niet het doelwit vormden, zo meldt het RUG-persbericht. Ook in Jemen worden terroristen door de Amerikanen afgeschoten.
Gerichte dodingen, noemen de Amerikanen ze. De maffia-bazen kunnen er nog wat van leren: lekker van een afstand in een veilige bunker mensen neerknallen met je ‘lolknuppel’. Don Corleone krijgt visioenen.

400 keer

In Pakistan gebeurde sinds 2004 dit al meer dan vierhonderd keer. Driehonderd van de aanvallen vonden plaats onder het bewind van Obama, winnaar van de Nobelprijs van de vrede (zeg ik er, heel vilein, bij). Amerika is niet het enige land dat dat moorddroons gebruikt ook Israël zet droons in bij bombardementen – ook China, Rusland India en Pakistan zelf bedienen zich er van – maar is wel de grootste gebruiker van dat moordtuig.

Wat doet de rest van de wereld? Die lijkt stilzwijgend toe te kijken en wekt daarmee de indruk dat ze die aanvallen goedkeurt. Elisabeth Schweiger maakte zich daar zorgen over. Het gaat hier om landen die in vredestijd doelbewust mensen doden in andere landen. “Ik dacht: wat ís dit in godsnaam? Het is zo’n enorm machtsvertoon. Hoe is het mogelijk dat niemand iets zegt – in ieder geval niet officieel en niet in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties?”

Ze bedacht echter dat ze dat helemaal niet wist. “Hoe weet je dat eigenlijk, dat andere landen geen bezwaar maken? Het is absentie. Je kunt helemaal niet bewijzen, dat dit is wat ze bedoelen”. Zo begon haar (promotie)onderzoek naar iets dat er eigenlijk niet is: de politieke betekenis van stilte, in relatie tot droonaanvallen (waarop ze 20 december promoveert).
Schweiger (een betekenisvolle naam in deze) analyseerde ruim 900 bijeenkomsten van de Veiligheidsraad en discussies van de Raad voor de Mensenrechten. Bijeenkomsten die plaatsvonden tussen 2000 en 2016 en waar deze aanvallen hadden kunnen worden besproken. Wat ze aantrof is op zijn minst verontrustend te noemen. “Stilte kan meerdere dingen betekenen. Stel dat een vriend iedereen uitnodigt voor een barbecue en niemand zegt iets. Dat betekent niet dat je ermee instemt. In dat “Dit doet me heel erg denken aan wat er in de jaren twintig en dertig gebeurde in de koloniën. Destijds heette het ‘politionele acties’ en de nieuwe technologie was destijds de komst van vliegtuigen die het mogelijk maakten op precies en humaan te doden, zodat vrede en veiligheid onder de ‘wilden’ zou worden hersteld.”

Nog verontrustender is het feit dat de bombardementen van de jaren dertig plaatsvonden in de zelfde regio’s als die van nu. Irak, Afghanistan, Pakistan, Jemen. “Er zijn heel wat overeenkomsten”, zegt de promovenda, “maar de veronderstelling dat we nu te maken hebben met een compleet andere situatie maakt het mogelijk om een taalspelletje te spelen.” Zelfs sommige tegenstanders van ‘gerichte doding’ vragen om nieuwe wetten. volgens Schweiger.
geval sluit de stilte iemand uit.”

Stilte kan ook diplomatiek zijn. Je kunt die gebruiken om beslissingen uit te stellen, om twijfels over een gebeurtenis te versterken of om de bewering van een ander te negeren. Tegenstanders zijn misschien niet in de gelegenheid om te protesteren. Misschien merkt niemand het, omdat ze protesteerden in een andere taal dan het Engels of omdat niemand luisterde, maar als NGO’s, activisten en politici schreeuwen om een reactie (nooit gehoord; as) en maar blijven herhalen dat wanneer door niets zeggen, staten dergelijke aanvallen goedkeuren, dan krijgt de stilte een betekenis die er eerder misschien niet was, vindt Schweiger. “Wij, onderzoekers en media, negeren het feit dat elders – bijvoorbeeld in de Raad voor de Mensenrechten – er wél mensen waren die zich tegen deze aanvallen hebben uitgesproken.”

In de tussentijd worden de aanvallen gladgestreken met het argument dat de wereld sinds 11/9 nieuwe middelen nodig heeft in de strijd tegen terrorisme en nieuwe wetten die deze rechtvaardigen. “De droons, die van een afstand worden bestuurd, zijn ook nieuw, dus gelden die oude regels niet, maar dat klopt niet”, zegt Schweiger.

“Zelfverdediging was toegestaan als je aangevallen werd, maar nu stellen ze (wie?; as) dat je een land al mag aanvallen wanneer landen ‘niet willen of kunnen optreden tegen terrorisme’.” Een dergelijke ‘rechtvaardiging’ werd voorheen bij koloniën gebruikt, maar niet voor landen als Canada of Groot-Brittannië. Alle varkens zijn gelijk, maar sommige varkens gelijker dan andere.
Schweiger: “Wanneer landen wel verwezen naar dergelijke aanvallen in de Veiligheidsraad, gebruikten ze ‘moord’ of ‘buitenwettelijke executie’”, zegt Schweiger. “Wij maakten er een groot ding van en misschien wel meer dan het anders geweest zou zijn.” Praktijk is dat het moorden onbelemmerd doorgaat. Trump zal de laatste zijn om zich dat ‘speeltje’ uit handen te laten slaan. De vraag hoe het komt dat Amerika zijn gang mag blijven gaan blijft intussen onbeantwoord. Ik gok op een slecht geweten (voor zover landen dat hebben).

Bron: RUG