Er werden en worden allerlei vaak waanzinnige ideeën bedacht om de aardopwarming te temperen. Dit zou je een plaat-voor-je-kop kunnen noemen.

Het klimaatforum van de Verenigde Naties heeft vandaag een nieuw rapport vrijgegeven over de gevolgen van een aardopwarming van 1,5°C. Aardopwarming met 1,5°C heeft al ernstige consequenties en we snel zullen moeten handelen om die grens niet te overschrijden, zo stellen de onderzoekers. De 91 wetenschappers die het rapport hebben opgesteld achtten een aardopwarming van 2°C ‘rampzalig’. De 1,5°C-grens zal ergens tussen 2030 en 2052 worden bereikt, verwachten de onderzoekers. “De netto-CO₂-uitstoot moet in 2050 nul zijn”, zegt de Franse klimaatwetenschapster Valerie Masson-Delmotte. En dat terwijl de uiterst rechtse presidentskandidaat in Brazilië Jair Bolsonaro net heeft verkondigd niks te zien in het klimaat, na Trump en de Australische premier.

In vergelijking met de voorindustriële periode is de aarde al 1°C opgewarmd, misschien zelfs 1,2°C. Elke tien jaar komt daar zo’n 0,2°C bij. Reken maar uit. De diagnose is gesteld en de remedies zijn helder: weg van de fossiele brandstoffen, duurzame energieopwekking aangevuld door negatieve-uitstoottechnieken.
Mede onder invloed van eilandenstaten, wier voortbestaan wordt bedreigd door de met de aardopwarming samenhangende zeespiegelstijging, hadden de Verenigde Naties tijdens de onderhandelingen in Parijs over het klimaatakkoord toegezegd het klimaatforum te laten onderzoeken wat de gevolgen zijn van 1,5°C opwarming. De voorzitter van het klimaatforum, de Zuid-Koreaan Hsung Lee noemde de totstandkoming van het rapport een uitzonderlijke prestatie (eigenlijk ‘Herculesarbeid’): zo’n 90 wetenschappers en beoordelaars uit 40 landen moesten zo’n 6000 wetenschappelijke publicaties doorspitten en dan moesten er ook nog eens commentaren van de landen worden verwerkt die elk zo weer hun eigen belangetjes hebben. De conclusie: de 1,5°C-grens zal tussen 2030 en 2052 worden bereikt en het is de grote vraag of het daarbij blijft.
Een grotere opwarming dan 1,5°C noemen de 90 ‘rampzalig’. Met een opwarming van 1,5°C stijgt de zeespiegel tot 2100 met tussen de 26 en 77 cm, bij 2°Ç komt daar nog een 10 cm. bij. Planten, insecten, zoogdieren, vissen e.d. worden met 2°C opwarming nog verder weg van hun oude woongebieden gedreven. Bij 1,5°C opwarming verdwijnt zo’n 70 tot 90% van de koraalriffen, denken de onderzoekers, met 2°C verdwijnen vrijwel alle koraalriffen. Stormen, overstromingen en droogtes zullen hun tol eisen. “Elk beetje extra opwarming maakt een groot verschil”, zegt Abdalah Mokssit van het Marokkaanse weerkundig instituut, dat fungeert als secretariaat van het klimaatforum.

2,6 tot 4°C

Volgens de onderzoekers is het nog steeds technisch haalbaar die 1,5°C-grens niet te passeren, maar met de afspraken die in Parijs eind 2015 zijn gemaakt gaat dat niet lukken, maar volgens het nieuwe rapport ook niet om de opwarming niet hoger te laten stijgen dan 2°C. We stevenen af op een opwarming van 2,6 tot 4,0°Ç. Om onder die 1,5°C-grens te blijven moet de kooldioxideuitstoot die de mensheid veroorzaakt in 2030 met 45% dalen ten opzichte van 2010 en in 2050 op nul uitkomen. Op het ogenblik stoten we met zijn allen per jaar 41 miljard ton broeikasgassen uit. “We liggen niet op koers”, zegt de Australische klimaatwetenschapper Mark Howden. “Het goede nieuws is”, zegt Howden die er kennelijk nog de moed in wil houden, “dat het op het ogenblik op vele gebieden de goede kant op gaat.”

Dat geldt bijvoorbeeld voor de groei van de duurzame energieopwekking. In de laatste vijf jaar is de opwekking via zon en wind exponentieel gestegen. Dat heeft de stroomsystemen over de hele wereld veranderd. Het terugdringen van de emissies in het vrachtverkeer, de lucht- en scheepvaart en de industrie blijven echter achter. De industrie zal zijn uitstoot in 2050 ten opzichte van 2010 met 75% tot 90% moeten terugbrengen en met efficiëntieverbeteringen alleen gaat dat niet lukken, stelt het rapport.
De onderzoekers schatten dat tot het eind van deze eeuw tussen de 100 en 1000 miljard ton kooldioxide uit de atmosfeer gehaald zal moeten worden. Ze hebben in hun verslag geen rekening gehouden met geotechnieken om de aardtemperatuur te beïnvloeden. Op dat terrein zijn de onzekerheden te groot is is nog te veel onbekend, oordeelden de wetenschappers.

Omdat bossen kooldioxide nodig hebben en vastleggen, kan herbebossing de nettouitstoot verminderen, maar voorlopig verdwijnt er meer bos door houtkap en branden dan dat er nieuw bijkomt. Andere kooldioxideafvangsystemen moeten hun waarde nog maar bewijzen.
Energielandbouw zien de wetenschappers niet zitten. Dan hebben we het over aanplanten van bossen of andere energiegewassen die moeten dienen als brandstof, terwijl bij de verbranding de kooldioxide wordt afgevangen en ‘opgeborgen’. Daar is landbouwgrond voor nodig en daardoor zou de voedselvoorziening wel eens in het gedrang kunnen komen.
De bijdrage van kolen, nu nog goed voor 37% van de stroomopwekking, moet in 2050 niet meer dan 2% bedragen. Dat zal technisch, economisch en politiek een geweldige klus zijn, niet alleen vanwege weerstand daartegen in, onder meer, de VS van president Trump, maar ook vanwege de schaal van die operatie.

Volgens Jim Skea van het Imperial College in Londen is het terugdringen van de kooldioxideuitstoot geen kwestie van het uitzoeken van de gewenste methode, maar zullen we alle zeilen (dus methodes) moeten inzetten om de doelen te bereiken en de boel niet te veel te laten opwarmen.

Noordpool ijsvrij

Omdat er op dit terrein geen absolute zekerheid bestaat hebben de onderzoekers aangegeven in welke mate ze bepaalde ontwikkeling waarschijnlijk achten. Zo stellen de onderzoekers dat bij 1,5°C opwarming met vrij grote zekerheid tussen de 1,5 en 2,5 miljoen km² permofrostgrond over honderden jaren gerekend niet zal ontdooien. Dat is belangrijk aangezien daar veel broeikasgassen zijn vastgelegd.
De Noordpool krijgt het zwaar te verduren. De klimaatopwarming is daar enkele malen hoger dan elders op aarde. Er verdwijnt veel zeeijs, maar een helemaal ijsvrije Noordpool in de zomer zal bij een opwarming van 1,5°C maar eens in de honderd jaar voorkomen. Bij 2°C zal dat met grote zekerheid eens in de tien jaar voorkomen.

De volgende klimaattop is eind dit jaar in het Poolse Katowice. Belangrijkste is daar de woorden uit Parijs om te zetten in daden met een schep er boven op. Ik heb er een hard hoofd in.

Bronnen: Science, der Spiegel