Tuberculosebacteriën (afb: WikiMedia Commons)

De groeiende onbruikbaarheid van malariamedicijnen is in dit blog vaker besproken, maar dergelijke problemen met groeiende antibio-ticaresistentie kunnen zich ook voordoen bij andere door bacteriën veroorzaakte ziektes zoals tuberculose (tering) en gonoroe (druiper). We zullen als de bliksem afdoende alternatieven moeten vinden, maar dat is nog niet zo eenvoudig.
Mozambique is wereldrecordhouder van het aantal tb-gevallen per 100 000 inwoners (368). In dat land blijken steeds meer gevallen voor te komen van tb-gevallen waartegen het antibioticum rifampicine. Tot nu toe zijn er 4800 geconstateerd. Die bacteriestammen hadden ook geen problemen met andere middelen zoals fluoroquinolonen en ook steeds vaker tegen bedaquiline. Ook zouden sommige rifampicineresistente tb-veroorzakers niet te diagnostiseren zijn met de bestaande tb-tests.

De wereldgezondheidorganisatie heeft alternatieven voorgesteld, maar de onderzoeksters rond Sofia Viegas van het Nationale Gezondheidsinstituut in Mozambique vragen zich af hoe lang die alternatieven blijven werken. Het blijkt dat de tb-bacil Mycobacterium tuberculosis zeer snel resistentie opbouwt. Ook de ‘niet-ontdekbare’ variant baart zorgen.

Gonorroe

Ook de veroorzaker van gonorroe (bekender als druiper), Neisseria gonorrhea, blijkt inmiddels resistent geworden tegen azithromycine en kennelijk ook steeds vaker tegen een combinatie van ceftriaxone met azithromycine. Zoliflodacine is een nieuw type antibioticum waartegen de bacterie lang geen weerstand zou kunnen opbouwen, is de hoop.
“Dit is een nieuw medicijn, dat een probleem oplost dat echt moest worden opgelost”, zegt Manica Balasegaram van Global Antibiotic Research & Development Partnership, een niet-winstorganisatie die de ontwikkeling van het medicijn begeleidde. Toch zal  N. gonorrhea op den duur daar ook resistentie tegen ontwikkelen. Antibiotica en ziekmakende bacteriën vormen twee partijen in een voortdurende wapenwedloop.

Vraagtekens

De tb-onderzoeksters zijn ook kritisch over de ontwikkeling en introductie van nieuwe anti-tb-middelen of -behandelwijzen. Bij gebrek aan effectieve diagnostiek en een directe vertaling van de resultaten in klinische beslissingen en aan resistentie aangepaste medicaties bestaat er een groot risico op een snelle ontwikkeling van resistentie, waardoor nieuw ontwikkelde geneesmiddelen in korte tijd ineffectief worden.

De onderzoeksters zetten ook vraagtekens bij de rol van snelle moleculaire tests op tb zoals Xpert MTB/RIF in streken waar het voorkomen van die niet te diagnosticeren stammen hoog is. De ongecontroleerde overdracht van  resistente stammen in Mozambique en andere delen van Afrika vormt een groot probleem voor de strijd tegen tuberculose en onderstreept het belang van effectieve diagnose en tb-behandeling op basis van uitgebreide moleculaire methoden, stellen de onderzoeksters.