Parlementaire robot (beeld gemaakt met ki-systeem Midjourney) (afb: univ. van Adger)
“Bijna alle politici in de Scandinavische landen zeggen ja tegen kunstmatige intelligentie. Maar de politieke sturing achter de ontwikkelingen is zwak. Kunstmatige intelligentie wordt gepresenteerd als de oplossing voor de meeste problemen”, zegt socioloog Frans af Malmborg, promovendus aan de universiteit van Agder (No). Bij dat onderzoek analyseerde hij hoe politici in de Scandinavische landen en de EU beleid en ontwikkelingen rond kunstmatige intelligentie bejegenen.
Als het aan die politici ligt is het overduidelijk. Ongeacht politieke partij of land is de boodschap dezelfde: we hebben meer kunstmatige intelligentie nodig. “Politici zien kunstmatige intelligentie als een drijvende kracht achter efficiëntie en economische groei, maar ik merk dat bijna niemand kritische vragen stelt.” Dit onderzoek werd overigens uitgevoerd vóór de lancering van ChatGPT in 2022. Sindsdien zijn er meer kritische geluiden te horen, stelt de socioloog.
“Het onderzoek toont aan dat politici kunstmatige intelligentie als iets onvermijdelijks beschouwen. Het wordt gezien als een ontwikkeling die buiten de politieke controle valt. De controle wordt dus overgelaten aan de markt en de EU-regelgeving”, zegt de Noorse socioloog
Af Malmborg heeft politieke documenten en debatten in de EU, Zweden, Noorwegen, Denemarken en Finland bestudeerd. Hij constateert een consistente trend: landen passen zich aan het EU-beleid aan. “De EU ontleent haar begrip van ki op haar beurt aan een optimistisch vertoog over technologie en kunstmatige intelligentie waar iedereen het over eens lijkt te zijn. De EU baseert haar beleid op het idee dat Europa achterloopt op China en de VS en fors moet investeren om de achterstand in te halen. Dit overal heeft overal voet aan de grond gekregen”, zegt hij.
Hij wijst erop dat de markt en de industrie grotendeels de richting van de EU bepalen. Daardoor wordt het beleid marktgedreven in plaats van door de staat en politiek gestuurd. “Er heerst een soort overmoed dat AI de meeste problemen zal oplossen”, zegt Af Malmborg.
“In de Scandinavische landen doen politici vaak net alsof ze hun eigen ki-beleid hebben, maar in werkelijkheid is het meeste daarvan gekopieerd van de EU.”
“Het is natuurlijk aangepast aan de lokale omstandigheden. In Zweden bijvoorbeeld is de ontwikkeling nauw verbonden met bedrijven als Volvo en Ikea, maar de kerngedachte dat ki positief en noodzakelijk is, wordt door iedereen gedeeld.”
Rijksdag
Hij heeft onder meer de debatten in het Zweedse parlement, de Rijksdag, van 2016 tot 2022 geanalyseerd. Daar vond hij weinig onenigheid tussen de verschillende partijen. “Iedereen denkt hetzelfde: meer ki is beter. Er zijn bijna geen stemmen die wijzen op problemen met betrekking tot privésfeer, arbeidsrechten of klimaat.”
“Hoewel er nuances zijn in waarvoor de technologie kan worden gebruikt, is iedereen het erover eens dat we meer van de technologie zelf nodig hebben. Dat is opvallend”, zegt Af Malmborg.
Hij geeft als voorbeeld een liberale politicus uit de Rijksdag die beweert dat ki groei creëert, terwijl een milieupoliticus gelooft dat de technologie tijd kan vrijmaken voor werknemers. Beiden beschouwen de technologie positief, maar om verschillende redenen. “Dit illustreert een belangrijk verschil in waarden, maar niet in de visie op de technologie zelf. Er is algemene overeenstemming dat ki nuttig is”, zegt de promovendus.
Hij is van mening dat de technologische consensus problematisch is voor de democratie. “Politici zouden zowel de voor- als nadelen moeten bespreken. Als het om kunstmatige intelligentie gaat, is er weinig bereidheid om aannames ter discussie te stellen. Dit resulteert in zwak bestuur en veel te veel macht die aan grote technologiebedrijven wordt gegeven.”
Hij zegt dat de tijd rijp is om politieke instrumenten en ideologisch inzicht te ontwikkelen om de problemen die kleven aan ki aan te pakken. Niet in de laatste plaats omdat de technologie de arbeidsmarkt, de gezondheidszorg en de publieke sector in recordtempo verandert.
Ki is niet zomaar een neutrale technologie is, maar een politiek project dat geworteld is in bepaalde ideeën over efficiëntie, groei en modernisering. “Dit gaat over het soort samenleving dat we willen. Wanneer alle partijen het eens zijn over meer ki zonder te bespreken wat het precies inhoudt, verliezen we belangrijke politieke perspectieven”, zegt hij.
Bron: Alpha Galileo