De zuigwinning van goud is fnuikend voor het regenwoud (afb: Abra Atwood et al./Nature Communications Earth & Environment)
Bossen in het Peruaanse Amazonegebied groeien niet meer terug na goudwinning. Dat komt niet alleen doordat de bodem is beschadigd door giftige metalen, maar ook doordat de bodem is uitgeput. Een veelgebruikte mijn-bouwmethode, bekend als zuigwinning, verwoest de bodem doordat het vocht verdwijnt en warmte wordt vastgehouden. Op die uitgeputte bodemstructuur wil geen zaailing meer groeien. “We wisten al dat bodemdegradatie het herstel van bossen vertraagt”, stelt aardkundige Josh West van de universiteit van Zuid-Californië. “Dit is anders. Het mijnbouwproces droogt het land uit, waardoor het onherbergzaam wordt voor nieuwe bomen.”
Samen met collega’s van de Columbiauniversiteit, de universiteit van Arizona en de nationale universiteit van Peru bestudeerde West twee verlaten goudmijnlocaties in de Peruaanse regio Madre de Dios, vlakbij de grenzen van Brazilië en Bolivia. Ze gebruikten droons, bodemsensoren en ondergrondse beeldtechnieken om te begrijpen hoe zuigmijnbouw het land verandert.
Deze techniek, die vaak wordt gebruikt door kleinschalige familiebedrijven, blaast de grond uiteen met waterkanonnen. Het losgemaakte sediment wordt door sluizen geleid waar gouddeeltjes eruit worden gefilterd, terwijl lichter materiaal, waaronder voedingsrijke bovengrond, wegspoelt.
Wat overblijft zijn stilstaande vijvers – sommige zo groot als voetbalvelden – en grote zandhopen tot wel negen meter hoog. In tegenstelling tot andere grondverzetsmethoden, die in andere delen van het Amazonegebied wordt toegepast en een deel van de bovenlaag van de bodem ongemoeid laten, laat zuigwinning weinig achter om herbegroeiing mogelijk te maken.
Om het vochtgehalte en de structuur van de bodem te meten, gebruikten de onderzoekers een elektrische weerstandsbeeldtechniek, die registreert hoe gemakkelijk vocht zich door de bodem verspreidt. Ze ontdekten dat de zandhopen als zeven werken. Regenwater stroomt er tot honderd keer sneller doorheen dan door ongestoorde grond. Deze gebieden drogen ook bijna vijf keer sneller uit na regen, waardoor er weinig vocht beschikbaar blijft voor nieuwe wortels.
Om de omstandigheden te vergelijken, installeerden de onderzoekers sensoren op verschillende locaties – zand- en kleigrond, vijverranden en ongestoorde bossen en ontdekten dat ontboste gebieden warmer en droger waren. Op blootliggende zandhopen liepen de oppervlaktetemperaturen op tot wel 60 °C. “Het is alsof je een boom in een oven probeert te laten groeien”, aldus West.
Verschroeien
“Wanneer wortels geen water kunnen vinden en de oppervlaktetemperaturen verschroeien, sterven zelfs herplante zaailingen gewoon af”, zegt hoofdauteur Abra Atwood. “Dat is een belangrijke reden waarom de regeneratie zo traag verloopt.”
Er was wel enige hergroei te ontwaren bij de randen van vijvers en in laaggelegen gebieden, maar grote delen bleven kaal, vooral waar wijdverspreide zandhopen lagen. Deze plekken, die verder van de grondwaterspiegel liggen en snel vocht verliezen, zijn lastiger te herbebossen.
Tussen 1980 en 2017 verwoestte kleinschalige goudwinning meer dan 95 000 hectare (950 km2) regenwoud in de regio Madre de Dios. In en rond het Tambopatareservaat blijven de activiteiten zich uitbreiden, wat zowel de biodiversiteit als inheemse woongebieden bedreigt. In het hele Amazonegebied is goudwinning nu verantwoordelijk voor bijna 10% van de ontbossing.
De onderzoekers stellen dat herstelwerkzaamheden baat zouden kunnen hebben bij het herinrichten van het terrein zelf. Het afvlakken van de mijnzandhopen en het opvullen van verlaten vijvers zou de boomwortels dichter bij het grondwater kunnen brengen, waardoor de vochthuishouding verbetert en de hergroei wordt gestimuleerd. Hoewel natuurlijke erosie uiteindelijk hetzelfde zou kunnen doen, is dat proces veel trager. West: “Er is maar één Amazone-regenwoud,” zei West. “Het is een levend systeem dat anders is dan alles op aarde. Als we het verliezen, verliezen we iets onvervangbaars.”
Bron: phys.org