Oceaanstromen versnellen door een warmere bovenlaag, maar ‘onze’ warme golfstroom wordt juist zwakker (afb: NASA)

Jarenlang werd gedacht dat ‘onze’ warme golfstroom zou wegvallen door het verdwijnen van het ijs op de Noordpool met alle gevolgen van dien voor het klimaat in, onder meer, Noordwest-Europa, maar nu lees ik dat oceaanstromingen juist versnellen door de aardopwarming en wel met zo’n 15% per decennium in de periode van 1990 tot 2013. Eerst werd gedacht dat dat kwamen door aanwakkerende winden, maar nu lijkt de opwarming van de oceanen zelf te leiden tot bovenlagen waar het water sneller stroomt. Dat proces zou niet stoppen zijn en zou het vermogen kunnen beperken waarmee de oceanen warmte kunnen opnemen, zo laten uitkomsten van modelberekeningen zien.
“Dat is een belangrijk mechanisme”, zegt de Chinese oceanoloog Shijian Hu die meedeed aan het onderzoek dat in 2020 de versnelling constateerde. “Het nieuwe onderzoek koppelt de oppervlakteverwarming en de versnelling van de bovenste oceaanlaag direct aan elkaar.”
Golfstromen zijn snelwegen voor zeeleven, vervoerders van warmte en aandrijvers van stormen. Wind is de belangrijkste drijfkracht. De oceanen absorberen meer dan 90% van de aardwarmte, maar tot 2020 was onbekend of die stromen veranderden. Toen Shang-Ping Xie van het Scripps-instituut het artikel van Hu en de zijnen las bedacht hij meteen dat de ‘structuur’ van de oceaan en niet de wind de drijvende kracht was van die versnelling.
De overmaat aan warmte die de oceaan opneemt wordt niet gelijkelijk verdeeld, maar komt vooral terecht in de bovenlaag. Daardoor wordt die bovenlaag minder geneigd te mengen met de dieper gelegen lagen. Dat zou overal te zien zijn geweest. In die dunner wordende bovenlagen hebben stromen de neiging te versnellen zoals in een tuinslag die wordt afgeknepen. Xie: “Als je veronderstelt dat de hoeveelheid water (die beweegt; as) niet afneemt dan moet dat versnellen.”
Om dat idee te toetsen gebruikten de onderzoekers een klimaatmodel van alle wereldzeeën. Daarin speelden ze met windsnelheden, zoutheid en oppervlaktetemperaturen terwijl andere variabelen constant werden gehouden. Hogere temperaturen leiden tot versnelling van de stromen tot wel 77% in de bovenlaag. De grote uitzondering is ‘onze’ warme golfstroom die vertraagt door het verdwijnen van het ijs aan de Noordpool.

Trager

Elders dieper in de oceanen, dieper dan 400 m, zou de beweging van het water juist trager worden, stelt Xie. Hu is daar niet zo zeker van. Robotmetingen (Argo-floats) zouden anders hebben uitgewezen. Die zouden op een aanzienlijk versnelling in de bovenlagen wijzen maar ook op een (bescheiden) versnelling in de lagen daaronder. Hu: “Ik vertrouw op de waarnemingen. Misschien is de jongste ontdekking niet het hele verhaal.”

Als die oceaanstromen sneller (want ondieper) worden dan hebben we er een probleem bij. Die snellere en dunnere bovenlaag zou kunnen voorkomen dat de oceanen nog meer warmte opnemen. Die warmte blijft dan hangen in de atmosfeer. Zeeleven ervaart een dunnere, snellere en warmere bovenlaag. Wat doet dat met ze? Doordat die versnelling wordt aangedreven door de aardopwarming ziet het er ook niet naar uit dat dat proces stopt zolang de mensheid doorgaant met in de atmosfeer pompen van gigantische hoeveelheden broeikasgassen.

Bron: Science