De beproefde imines waarvan L10 (rechts op tweede ‘regel’) het beste werkte (afb: Giselle Cerchiaro et al./ACS)
Onderzoeksters in, onder meer Brazilië, zouden een verbinding hebben gevonden die voor de ziekte van Alzheimer kenmerkende bèta-amyloïdeplaques zou afbreken door zich te binden aan overtollig koper in de hersenen.
De behandeling met die verbinding herstelde het geheugen en verminderde ontstekingen bij ratten met een vorm van Alzheimer. De verbinding zou ongevaarlijk zijn en de beschermende bloed/hersenbarrière kunnen passeren. Omdat het veel eenvoudiger en mogelijk ook goedkoper is dan bestaande middelen die effect op Alzheimer hebben (medicijnen tegen Alzheimer bestaan niet) willen de onderzoeksters meteen al overgaan op klinische proeven bij mensen.
Onderzoeksters van de federale universiteit van ABC (UFABC) in Brazilië hebben een verbinding gevonden die mogelijk helpt tegen de ziekte van Alzheimer. Ze kwamen uit op die stof door computer- en ouderwets labwerk, waarna ze die beproefden op ratten. De verbindingen, zegt het persbericht, zijn eenvoudig te produceren en zouden bèta-amyloïdeplaques afbreken die zich ophopen in de hersenen van mensen met de ziekte van Alzheimer. Die amyloïdeophopingen zorgen voor ontstekingen en uiteindelijk voor afsterven van hersencellen.
De verbindingen werken als koperchelatoren (chelatie is de vorming van een ‘losvaste’ verbinding tussen stoffen). Het gaat om imines, stikstofhoudende organische verbindingen. Er werden acht imines uitgeprobeerd (zie plaatje). Uiteindelijk deed L10 (de verbindingen waren genummerd) het ’t beste qua werkzaamheid en veiligheid.
Door zich te binden aan overtollig koper in bèta-amyloïdeplaques, helpen de moleculen deze toxische eiwitophopingen af te breken en de symptomen die met de ziekte gepaard gaan te verminderen. Proeven bij ratten zouden hebben aangetoond dat de verbinding geheugenverlies bij de proefdieren verminderde, het ruimtelijk inzicht verbeterde en het leervermogen verbeterde. Biochemische analyse toonde ook een omkering aan in het patroon van bèta-amyloïdeplaques.
“Ongeveer tien jaar geleden begonnen internationale studies te wijzen op de invloed van koperionen als ‘aanstichter’ van bèta-amyloïdeplaques” zegt Giselle Cerchiaro van de UFABC. “Genetische mutaties en veranderingen in enzymen zijn betrokken bij het transport van koper in cellen. Die konden leiden tot de ophoping van het element in de hersenen, wat de vorming van deze plaques bevorderde. De regulering van het koperevenwicht is daarom een van de aandachtspunten geworden bij de behandeling van Alzheimer.”
Van die kennis uitgaand zochten de onderzoeksters moleculen die de bloed/hersenbarrière kunnen passeren en koper uit bèta-amyloïdeplaques kunnen verwijderen. Tien kandidaatmoleculen werden ontwikkeld en de drie meestbelovende daarvan werden getest bij ratten met een vorm van Alzheimer. Eén verbinding, L10 dus, liet bijzonder sterke resultaten zien wat betreft zowel effectiviteit als veiligheid.
Dierproeven
In experimenten met ratten verminderde de verbinding de ontsteking van hersencellen en oxidatieve stress en herstelde het de koperbalans in de hippocampus, het hersengebied dat verantwoordelijk is voor geheugenvorming. Behandelde dieren presteerden ook beter bij taken die ruimtelijke navigatie vereisten dan onbehandelde.
Naast deze gedragsverbeteringen bleek de verbinding niet giftig te zijn in zowel hippocampuscelculturen als voor de dieren zelf, waarvan de vitale functies gedurende de experimenten nauwlettend in de gaten werden gehouden. Rekenmodellen zouden hebben voorspeld dat de verbinding de bloed/hersenbarrière kan passeren en de gebieden kan bereiken die het zwaarst zijn getroffen door de Alzheimerschade.
Alzheimer is een complexe en veelzijdige hersenziekte waar nog steeds geen genezing voor bestaat en zonder duidelijke oorzaak. Naar schatting zijn wereldwijd 50 miljoen mensen getroffen door die ziekte, maar de huidige behandelingsopties zijn erg beperkt en bieden vaak slechts gedeeltelijke symptoomverlichting of zijn ze afhankelijk van dure therapieën zoals monoklonale antilichamen (die ook geen genezing bieden, trouwens).
De bevindingen hebben al geleid tot een patentaanvraag en de onderzoeksters hopen op partnerschappen met de farmaceutische industrie om klinische studies bij mensen te kunnen starten. “Het is een extreem eenvoudig, veilig en effectief molecuul. De verbinding die we hebben ontwikkeld is veel goedkoper dan beschikbare medicijnen. Daarom, zelfs als het maar voor een deel van de tijd werkt zou het een enorme vooruitgang zijn”, zegt Cerchiaro.
Bron: Science Daily