Coronapatiënt op intensieve zorg (afb: de Morgen)

Het hele idee in deze coronatijden is dat op een gegeven moment een groepsimmuniteit ontstaat voor het coronavirus (SARS-CoV-2 en eventuele varianten), maar volgens een artikel in het eerbiedwaardige blad Nature is die groepsimmunitiet waarschijnlijk onmogelijk te bereiken. Het geeft daar argumenten voor.
De inenting tegen het virus is eindelijk op stoom gekomen. Veel mensen zien verlangend uit naar het einde van de beperkingen die kleven aan de coronacrisis. Door inenting zouden we op een gegeven moment groepimmuniteit verwerven en dan zou de grootste bedreiging van dat virus voorbij zijn. Vaak is een percentage van 60 tot 70% van een populatie genoemd als grens waarboven groepsimmuniteit bereikt wordt (door inenting of door (overleefde) besmetting), maar dat zou een valse belofte zijn.
In februari veranderde de informaticus Youyang Gu de naam van zijn populaire CoViD-19-voorspellingsmodel van ‘Weg naar groepsimmuniteit’ in ‘Weg naar normaliteit’. Volgens hem is het bereiken van die drempel onwaarschijnlijk vanwege aarzelingen ten aanzien van vaccinatie, de opkomst van mutante vormen en de vertraagde inenting van kinderen.
Gu is niet de enige die twijfelt. “We denken niet langer dat als we groepsimmuniteit bereiken de pandemie voorbij is” zegt epdemioloog Lauren Ancel Meyers van de universiteit van Texas die zich bezighoudt met het modelleren van de ontwikkeling van de virusepidemie. Het zit allemaal wat ingewikkelder in elkaar dan gedacht. Vooral het ontstaan van steeds weer andere coronavarianten maakt het probleem lastig beheersbaar, vindt Meyers.
Het coronavirus zou gewoon (endemisch) kunnen worden zoals het griep- of verkoudheidsvirus maar nogal wat onderzoekers verwachten dat groepsimmuniteit niet snel zal worden bereikt. Ze hebben daar hun argumenten voor.

Overbrenging

Idee van de groepsimmuniteit is dat er te weinig voor een virus bevattelijke personen (dieren?) zijn om het virus gaande te houden. De mensen die immuun zijn kunnen het virus niet overdragen, maar van de huidige vaccins is niet duidelijk of ze mensen ook beschermd tegen herbesmetting of het overbrengen van het virus op anderen.
Volgens wiskundig biologe Shweta Bansal van de Georgetownuniversiteit is groepsimmuniteit alleen relevant als de vaccins overdracht voorkomen. Het tegengaan van de overdracht door een vaccin moet volgens haar behoorlijk hoog zijn om iets te kunnen betekenen voor de groepsimmuniteit en de voorhanden zijnde gegevens zijn niet bepaald overtuigend. “De gegevens van Moderna en Pfizer zien er bemoedigend uit”, zegt ze, maar hoe het met de andere vaccins zit is nog niet duidelijk en ook niet hoe goed vaccins beschermen tegen het (opnieuw) overbrengen of krijgen van de coronaziekte ( in welke variant dan ook).
Dat vermogen overdracht te voorkomen hoeft niet 100% te zijn. 70% zou al heel aardig zijn, maar de vraag is of al die virusvarianten zich daardoor laten tegenhouden.

Vaccinatie

De snelheid van vaccinatie is ook niet onbelangrijk, stelt epidemioloog Matt Ferrari van de universiteit van Pennsylvania. Een perfect georganiseerde campagne zou, in theorie, de coronaziekte kunnen hebben weggevaagd. “Technisch is dat haalbaar, maar in de praktijk is het hoogst onwaarschijnlijk dat dat op wereldschaal lukt.”

Er zijn grote verschillen in de snelheid waarmee ingeënt wordt tussen de verschillende landen. Israël is al een heel eind gevorderd (50% volledig gevaccineerd), terwijl buurlanden als Libanon, Syrië, Jordanië en Egypte maar nauwelijks een begin hebben gemaakt. Ook in een land als de VS zijn de verschillen groot.
Daarnaast wordt in de diverse landen verschillende inentingsstrategieën gehanteerd en ook is onduidelijk wanneer er vaccins zijn die goedgekeurd zijn voor kinderen. Als het niet mogelijk is om kinderen in te enten, dan zullen er veel meer volwassenen moeten worden ingeënt (of besmet) om groepsimmuniteit te bereiken, stelt Bansal.

Varianten

Het is al genoemd. Het snel muterende coronavirus levert varianten op met andere kenmerken en eigenschappen. Hoe langer het duurt voor je virus in bedwang krijgt hoe meer varianten zullen ontstaan. In Brazilië is te zien geweest dat dat grote problemen geeft. Het virus leek in de stad Manaus bedwongen door het bereiken van de groepsimmunitiet in juni 2020. Daarna deden zich echter weer nieuwe gevallen voor waarbij de Braziliaanse variant de hoofdrol speelde. Die 60% immuniteit zou te hoog geschat kunnen zijn, maar zelfs bij een (relatieve) groepsimmuniteit kan een nieuwe mutant roet in het eten gooien.

Duur immuniteit

Als je naar groepsimmuniteit kijkt dan gaat het over de natuurlijke besmetting en vaccinatie. Het lijkt er op dat mensen die ingeënt zijn enige afweer ontwikkelen tegen het virus, maar volgens Bansal is het de vraag hoe lang die duurt. Het lijkt er op dat de afweer verdwijnt met de jaren. Daar moet in de berekeningen (van de groepsimmuniteit) rekening mee worden gehouden. Bansal: “Dat soort cijfers hebben we niet. We weten dat het cijfer geen nul is en geen 100.” CoViD zou zoiets kunnen worden als de griep.

Menselijk gedrag

Je ziet nu al duidelijk een groot verschil in het menselijk gedrag in maart vorig jaar en nu. Mensen nemen het steeds minder nauw met beperkende maatregelen. Mensen die ingeënt wordt zullen weer sociaal actiever worden. Dat heeft natuurlijk invloed op de groepsimmuniteit. “Een vaccin is niet kogelbestendig”, zegt de Israëlische informaticus Driv Aran van Technion. Die beschermt misschien voor 90%, maar als je na inenting tien keer meer mensen ontmoet dan tijdens de corona-inperking, dan ben je weer terug bij af, stelt hij.
De groepsimmuniteitsdrempel betekent ook niet dat we ‘veilig’ zijn maar ‘veiliger’. Zelfs met een groepsimmuniteit blijven plaatselijke uitbraken mogelijk. Volgens Samuel Scarpino van de universiteit van Boston is de griep dit jaar weggebleven door de coronamaatregelen zoals afstandhouden en de mondkapjes. Gedrag is uitzonderlijk belangrijk bij het voorkomen van uitbraken. Hoe ‘slordiger’ we daarmee zijn, hoe meer mensen afweer moeten hebben.

Volgens de epidemioloog Stefan Flasche is het bereiken van groepsimmuniteit met behulp van vaccins vrij onwaarschijnlijk. We zullen volgens hem realistischer moeten worden. Die ontwikkelde vaccins zijn volgen hem geweldig, maar die kunnen de verspreiding van het virus niet volledig tegenhouden. We zullen er mee moeten leren leven. Dat is volgens hem niet zo erg als het lijkt. Wordt het dan toch net zoiets als een verkoudheid of griep?

Bron: Nature